Roman Dmowski urodził się 9 sierpnia 1864 r. na podwarszawskim Kamionku w  ubogiej rzemieślniczej rodzinie brukarskiej. Dzieciństwo spędził, bawiąc się po całych dniach z dziećmi w piaskach nad łachą wiślaną. W piątym roku życia nauczył się sam czytać, a rok później rozpoczął naukę w szkółce elementarnej na Pradze (gdzie mimo zaboru rosyjskiego uczono jeszcze po polsku). W 1886 r. ukończył gimnazjum i wstąpił na wydział przyrodniczy Uniwersytetu Warszawskiego. Właśnie podczas studiów rozpoczął swoja pracę społeczno-polityczną kierując Związkiem Młodzieży Polskiej ,,Zet”. W grudniu 1889 r. został przyjęty do Ligi Polskiej, skupiającej działaczy narodowych zarówno na ziemiach polskich jak i na emigracji. Po kilku latach Dmowski nie zgadzając się do końca z programem Ligi Polskiej wraz ze starszymi działaczami Janem Ludwikiem Popławskim i Zygmuntem Balickim założył w 1893 r. Ligę Narodową, która zainicjowała nowy etap w walce o niepodległość Polski poprzez zjednoczenie do tych działań Polaków we wszystkich zaborach. W lutym 1895 r. sytuacja polityczna zmusiła Dmowskiego do wyjazdu do Lwowa gdzie zaczął on wydawać ,,Przegląd Wszechpolski” na którego łamach ukazywały się kolejne części ,,Myśli nowoczesnego Polaka” (wydanej całością w 1903 r.). ,,Myśli” stały się "wyznaniem wiary narodowej" a swoją aktualnością, prostotą i dojrzałością zachwycają także czytelników obecnej doby. 

Dmowski po latach obserwacji sytuacji geopolitycznej doszedł do wniosku, że walkę o niepodległość należy prowadzić u boku Rosji i państw alianckich, a za głównego wroga uznał Niemcy. Poglądy te zawarł w pracy ,,Niemcy, Rosja i kwestia polska” wydanej w 1907 r. Zgodnie z oczywistą prawdą, ze nieobecni nie maja racji został również posłem do rosyjskiej Dumy i tam walczył wytrwale o polskie interesy stając na czele Koła Polskiego.Przez okres I wojny światowej Dmowski przebywał głównie na Zachodzie, najpierw w Londynie potem w Paryżu gdzie stanął na czele Komitetu Narodowego Polskiego uznanego przez aliantów za oficjalnego reprezentanta Polski na arenie międzynarodowej. 11 sierpnia 1916 roku otrzymał doktorat honoris causa na Uniwersytecie w Cambridge, a 23 lutego 1918 r. utworzył Armię Polską we Francji, pod dowództwem gen. Hallera. 

Od początku 1919 r. Dmowski uczestniczył jako przewodniczący polskiej delegacji na konferencji pokojowej w Wersalu. To głównie dzięki jego staraniom i wybitnym, politycznym zdolnościom Polska uzyskała szerokie cesje terytorialne, maksymalne jakie mogła w tamtych warunkach otrzymać, co potwierdzone zostało Traktatem Wersalskim, podpisanym właśnie przez Dmowskiego 28 czerwca 1919 r. Polska po 124 niemalże latach niewoli oficjalnie powróciła na mapę Europy jako jeden ze zwycięzców wojny. 

Po zakończeniu wojny Dmowski usunął się nieco w cień, zajął się pisarstwem i publikowaniem artykułów na łamach ,,Gazety Warszawskiej” i ,,Polityki Narodowej”. Jedyną funkcją jaką dane mu było sprawować w II Rzeczpospolitej był urząd Ministra Spraw Zagranicznych w 1923 r. W tym samym roku otrzymał także doktorat honoris causa Uniwersytetu Poznańskiego. W 1925 r. wydał arcydzieło literatury politycznej - książkę ,,Polityka polska i odbudowanie państwa”, w której opisał swoje życiowe zmagania o odbudowanie państwa polskiego.

Po dokonanym przez Józefa Piłsudskiego zamachu majowym,4 grudnia 1926 Dmowski powołał w Poznaniu Obóz Wielkiej Polski, organizację narodową, która w czasie rozwiązania jej przez sanację na początku 1933 r. liczyła ok. 250 tys. członków.  Od czerwca do października 1928 tworzył Stronnictwo Narodowe. Do końca życia wytrwale służył radą młodszemu pokoleniu działaczy narodowych (prezes honorowy Młodzieży Wszechpolskiej) i był wyrocznią w sprawach politycznych, społecznych i gospodarczych. 

Roman Dmowski zmarł 2 stycznia 1939 r. w Drozdowie pod Łomżą. Pochowany został w grobie rodzinnym cmentarza na Bródnie. Jego pogrzeb (zbojkotowany przez piłsudczyków) zgromadził tłumy i stał się największą manifestacją II RP (ponad 100 tys. Ludzi).  

Wielki mąż stanu pozostawił po sobie ogromny dorobek pisarski, do którego oprócz ww. należą m ,,Kościół, Naród, Państwo”, ,,Upadek myśli konserwatywnej w Polsce” czy ,,Dziedzictwo”. Nie był on rasowym politykiem w dzisiejszym tego słowa znaczeniu. W swojej działalności polityczno-społecznej nie posługiwał się krasomówczą mową, spektakularnym gestem lub czczą obietnicą. Jego główna bronią była twórczość pisarska. Z jej pomocą tłoczył nieustannie narodową myśl we własne szeregi i nie tylko. <i>,,(...)poglądy młodego pokolenia niemal w całości, poglądy inteligencji polskiej chyba w lwiej części, poglądy wszystkich innych warstw polskich w całych dziedzinach, są tak czy owak zaczerpnięte z Dmowskiego”(Ksawery Pruszyński).  O jego wielkości wielkim charakterze może świadczyć cytat z przedwojennego ,,Zielonego Sztandaru”: ,,Można się było godzić lub nie z jego ideologią lub polityką w rozmaitych okresach długiego życia, ale niepodobna nie uznać, że kierował się najszczerszymi intencjami służenia narodowi i służenia bezinteresownie”. 

opr. Marcin Iwanowski